Araplar o zamanlar İslam’ı temsil eden en büyük devletti. Halifelik yani hilafet Araplardaydı. Araplar İslam’ı nasıl yaşarsa İslam da ona göre yayılırdı ve yaşanırdı. Emeviler de bu Arap devletlerinden, kabilelerinden biriydi. İslam Emeviler dönemine kadar çok güzel yaşanmış, yaşatılmış ve temsil edilmiştir. Emeviler hilefeti eline geçirdiği zaman İslam’a zıt kararlar almaya ve İslama zıt düşen yaşantılar sergilemeye başladılar. Dolayısıyla İslam doğru bir şekilde temsil edilemeyince İslam’a giren, müslüman olan gayri müslim sayısında azalma oldu. Türkler’in de İslama girişinin gecikmesinde Emevilerin politikaları etkili olmuştur. Sadece Türkler değil, Emeviler toprakları çok fazla arttı, fetihler arttı ama yürüttükleri politikalar yüzünden bir çok millet İslama geç veya hiç girmedi. Emevilerin İslamın yayılmasını önleyen yıkılmasına sebep olan en önemli etmen Mevali politikası olmuştur. O zaman Emeviler kendi ırklarından “Araplar” olmayan müslümanlara mevaliler derlerdi. Arapların en üstün ırk olduğuna inanıp diğerlerini yok saymışlar, Müslüman gayri müslim ayırtmaksızın bunu dayatmışlardı. Emeviler mevalilerin karşısına büyük sorunlar çıkarıp ağır yaptırımlar uygulamışlardır. Bir nevi ırkçılık yapmışlardır. Bu yaptırımlardan mevalilerin karşılarona çıkarttıkları zorluklardan birkaçı şunlardır;
1-Fethedilen topraklardaki gayri müslimlerden alınması gereken cizeyn vergisini, mevalilerden de almışlardır. Gerekçe olarakta, mevalilerin cizeyn vergisini vermemek için Müslüman gibi davranıp aslında Müslüman olmamaları olarak göstermişlerdir. Ömer b. Abdulaziz hilafete geçtiğinde bunu kaldırmıştır.
2-Mevalilerin vergilerini arttırmışlardır.
3-Düzenli olarak işlerde çalışıp düzenli maaş alan menalilerin maaşlarında ilk önce kesintiye gidip sonrada hiç vermemeye başladılar.
Bunlar gibi daha birçok var. Bu durumlara baktığımızda doğal olarak ihtilal çıkması ve mevalilerin de bu ihtilalin büyük destekçileri olmaları normaldır. Öyle de oldu Abbasilerin yaptığı ihtilale mevaliler büyük destek vermişlerdir. Emeviler o kadar zevk ve eğlenceye düşkündülerki Muaviye oğlu Yezid’i hilafete getirmek istediğinde Yezid'in eğlenceye ve zevke düşkünlüğünden, büyük çoğunluğunu sahabilerin oluşturduğu Hicaz halkı bu karara itiraz edip kabul etmemişlerdir. Tabi her kötülük içinde bir iyilik her iyilik içinde bir kötülük vardır. Ömer b. Abdulaziz hilafete geldiğinde Emeviler’in mevalilere karşı tutumunu değiştirmiş ve birçok yaptırımı kaldırmıştır. Ömer b. Abdulaziz diğer Emevi halifeleri gibi zevke ve eğlenceye düşkün değil, cihat ruhuna sahip, İslamı yüceltmeye çalışan bir halifeydi.
Fahrettin Furkan ÖZBEK
Yorumlar